Learn Sanskrit while blogging
इदमस्ति महता प्रयासेन बहुविद्वद्भिः कल्पितं दशकुमारचरितम् इत्यस्य अङ्कीयसंस्करणम्। ते धन्यवादार्हाः सन्ति।
किन्तु न बोधामि कथमस्मिन् संस्करणे नास्ति विषयानुक्रमणिका अपि। अश्रद्धया हुतं दत्तम् इति अयुक्तः प्राकृतः इति विचाराः ईदृशमसम्पूर्णं महत् कार्यं दृष्ट्वा उद्भवन्ति।
२०२१-०४-११ रविवासरः (2021-04-11 Sunday)
भारते एको वर्गोऽस्ति यो देशस्याधिपत्यस्य मध्यवर्ती मात्रमस्ति। तस्मिन् वर्गे इदानीं पत्रकाराः मुख्यभागं भजन्ति। ये नेतार लोकमतेन न स्थापितास्सन्ति किन्तु मध्यवर्तिभिर्स्थापितास्सन्ति ते सदैवे मध्यवर्तिनामाश्रयेण आधिपत्यं भुञ्जन्ति। तस्मात् मध्यवर्तिनः निरन्तरं प्रयासरताः सन्ति कथं लोकमतं विनैव तेषां स्वामिनः शासनारूढाः करणीयाः। अस्येदमस्त्येकमुदाहरणं कथं मध्यवर्तिनः साम्प्रतमाचरन्ति इति –
https://www.indiatoday.in/elections/west-bengal-assembly-polls-2021/story/narendra-modi-popular-in-bengal-bjp-releases-prashant-kishor-clubhouse-audio-poll-strategist-clarifies-1789368-2021-04-10
२०२१-०४-१० शनिवासरः (2021-04-10 Saturday)
बर्तानियायाः महिषी विधवा जाता अद्य। तस्याः पतिः युवराजः फिलिपमहाभागोऽद्य दिवं गतः। स प्रायश्शतवर्षदेशीय आसीत्। पश्यतु तस्य चित्रं अस्मिन् वयसि स कथं दण्डमिव ऋजुकायः तिष्ठति।
२०२१-०४-०९ शुक्रवासरः (2021-04-09 Friday)
न मम द्वितीयायै रोचतेऽहं संस्कृतशिक्षणं करोमि इति। मया सा अद्य कथिता संस्कृतपाठस्य समय आगत इति। सा प्रत्यभाषत् अपि द्वित्रदिवसेभ्यः पूर्वमेव भवतः पाठ आसीत् कथं पुनः। दीर्घसंवादेन सा अन्ते अवागच्छत् पाठो गतगुरुवासरे एवासीत्। एकस्सप्ताहोऽतीतः न द्वित्राः दिवसाः। अस्य नाम अस्ति सापेक्षः कालः मम दीर्घकालः तस्या अल्पकालः।
२०२१-०४-०८ गुरुवासरः (2021-04-08 Thursday)
इदमस्ति बाणभट्टेन रचितं जाबाल्याश्रमस्य वर्णनम् –
यत्र च महाभारते शकुनिवधः पुराणे वायुप्रलपितम् वयः परिणामे द्विजपतनम् उपवनचन्दनेषु जाड्यम् अग्नीनां भूतिमत्त्वम् एणकानां गीतव्यसनं शिखण्डिनां नृत्यपक्षपातः भुजङ्गमानां भोगः कपीनां श्रीफलाभिलाषः मूलानामधोगतिः।
२०२१-०४-०७ बुधवासरः (2021-04-07 Wednesday)
कोऽपि यानचालकः यानचालयन्तं मां क्षणेनापि विलम्बयति चेत् अहं क्रुद्धयन् सः अस्य आचारस्य दण्डमर्हति इति चीत्करोमि।
मुहम्मद-ऐशः गतचतुर्षु वर्षेषु एकस्मिन् पोते निवसति यत्र न वासस्य कापि व्यवस्थास्ति। मिस्रदेशस्य न्यायलेन सः तत्र निबद्धोऽस्ति। न सः किमपि अपराधमकरोत्। पोतस्वामिनोऽपराधः किन्तु सः बद्धोऽस्ति। किं नाम न्यायः।
तत्कालं प्रियजनविप्रयोगजन्मा तीव्रोऽपि प्रतिकृतिवाञ्छया विसोढः।
दुःखाग्निर्मनसि पुनर्विपच्यमानो हृन्मर्मव्रण इव वेदनां करोति॥उत्तररामचरितम् चित्रदर्शनम् १.३०॥
विपच्यमानः अग्निः वेदनां करोति। अत्र विपच्यमानः इति कर्मणि प्रयोगः। सामान्यरूपेण अग्निः पचति इतिकथ्यते। अत्र अग्निः इति कर्त्ताकरकः तस्मात् कर्मणि अग्निना पच्यते इति प्रयोगः। किन्तु कर्मवत् कर्मणा तुल्यक्रियः (३.१.८७) इति सूत्रेण अग्निः पच्यते इति कथितुं शक्यते।
कर्मवत् कर्मणा तुल्यक्रियः (३.१.८७) इति सूत्रेण यदा कर्मकार्यं कर्तां विनापि शक्यं तदा कर्ता कर्म्वत् भवति। When the kartR of a given kriya `action' behaves in the same way as does a karman `object’, the kartR is treated as if it were the karman – Rama Nath Sharma. तस्मादत्र अग्निः इति कर्मकारकः भवति तथा कर्मणि प्रयोगे प्रथमान्तं भवति।
तस्मात् अनेन सूत्रेण विपच्यमानः स्वयमेव विपाकं प्राप्यमानः उद्दीप्यमान इत्यर्थः।
२०२१-०४-०५ सोमवासरः (2021-04-05 Monday)
विज्ञायाथ च तां कण्वो दिव्याज्ञानो महातपाः।
उवाच भगवान्प्रीतः पश्यन्दिव्येन चक्षुषा॥महाभारते आदिपर्वणि संभवपर्वणि ७३.२५॥
वयं रामः रामौ रामाः इति सम्यग् जानीमहे। तस्माद् यदापि महातपाः इति सदृशं रूपं पश्यामि तदा प्रथमान्तं बहुवचनम् अस्ति इति मन्यामहे किन्तु इदमस्ति प्रथमान्तमेकवचनम्।
महान् तपस् सुँ – प्रथमाविभक्तिः एकवचनम्
महातपस् स् – नलोपः प्रातिपदिकान्तस्य (८.२.७)
महातपस् – हल्ङ्याब्भ्योः दीर्घात् सुतिस्यपृक्तस्य हल् (६.१.६८)
महातपास् – अत्वसन्तस्य चाधातोः (६.४.१४)
महातपाः – ससजुषो रुः (८.२.६६) खरवासानयोर्विसर्जनीयः (८.३.१५)
२०२१-०४-०४ रविवासरः (2021-04-04 Sunday)
मृतम् अण्डं यस्य सः मृतण्डः इति कश्चिदृषिः । मृत अण्ड इति स्थिते सवर्णदीर्घं बाधित्वा शकन्ध्वादिषु पररूपं वाच्यमिति वार्त्तिकबलेन पररूपम् । ततः अपत्ये अणि मार्तण्डः । मृतस्य अण्डस्य भवः मार्तण्डः इत्यपि । कोऽयं वृत्तान्तः ?
एकदा सूर्यः स्वतेजसः तप्तताम्ररूपं धारयित्वा अदितिप्रमुखे आविर्भूतः । तां प्रणतां देवीं विलोक्य सूर्योऽपि यमिष्टं वरं मत्तः इच्छसि तं वृणुष्व इत्याह। सा प्रत्युवाच प्रसीद देव! बलाधिकैः दानवैश्च दैत्यैश्च मम पुत्राः त्रिभुवनात् यज्ञभागाच्च च्युताः कृताः तन्निमित्तं मम प्रसादं कुरुष्व इति । ततः प्रणतामदितिं भगवान् भास्करोऽपि आह – अदिते! अहं सहस्रांशेन तव गर्भे सम्भूय त्वत्पुत्रशत्रून् आशु नाशयामि इत्युक्त्वा भगवान् भास्वानपि अन्तर्द्धानमुपागमत् । अखिलवाञ्छासम्प्राप्ता अदितिरपि स्वतपसः निवृत्ता अभवत् ।
तदनन्तरं सौषुम्णाख्येन रश्मिसहस्रेण सूर्यः देवमातुरुदरे प्राविवेश । साऽपि शुचीभूय कृच्छ्रचान्द्रायाणादीनि व्रतानि पालयित्वा दिव्यं गर्भं धारयामास । ततः क्रोधमूर्च्छितः तस्याः भर्त्ता कश्यपः तां प्राह नित्योपवासिनी त्वं किं गर्भाण्डं मारयसि इति। सा तमाह एतत् गर्भाण्डं कोऽपि न मारयितुं शक्यः यतोहि तत् विपक्षाणां मृत्यवे भविष्यति । भास्करवर्चसा युक्तः स गर्भः तदा अण्डात् प्रकट: बभूव अन्तरिक्षाच्च बभाषे। भो मुने! यथा त्वया मारितमेतदण्डमिति प्रोक्तं तस्मात् तव सुतः मार्तण्डाख्यो भविष्यतीति ।
मार्तण्डमहादेवालयः
काश्मीरराज्ये अनन्तनागसमीपे अयं बृहद्देवालयोऽऽस्ति । भोः कष्टम्! अधुना अयमर्मकरूपेण एव दृश्यते । पश्यतु –
पश्यत्विमं रमणीयं दिक्चक्रवालम्!
इदं दिव्यक्षेत्रं सुविदितेन महाराजेन ललितादित्येन निर्मितम् । निर्माणन्तु ख्रिस्ताब्दे ७२५-७५६ कालांशे अभवदिति इतिहासज्ञानां गणना । मन्दिरन्तु सिकन्दरबुतशिकन्नितयाख्येन तुरुष्कहतकेन विध्वस्तः इति कथ्यते ।
आधुनिककाले
अद्यत्वे मन्दिरमण्डलं चलचित्रनिर्देशकेषु पटगानचित्रणाय अतीव लोकप्रियमस्ति । पश्यतु –
२०२१-०४-०३ शनिवासरः (2021-04-03 Saturday)
ऊनचत्वारिंशत् वर्षस्य पूर्वं १९८२तमे वर्षे ईस्टर-शनिवासरेऽहं भारतात् ओस्ट्रेलियादेशमागच्छम्। तदा यैः सह मित्रतामभवत्तेषु स्तः राजीवविलियमौ। अद्य ताभ्यां सह गोलबर्ननगरे अमिलम्। तौ सिडनीनगरे वसतः। वयं केन्बरासिडनीनगरयोः मध्ये गोल्बर्ननगरेऽमिलाम। ताभ्यां सह गोष्ठीसुखमनुभूय केन्बरानगरं प्रत्यागतोऽहम्।
२०२१-०४-०३ शनिवासरः (2021-04-03 Saturday)
