 | 4qafk3m8 on वातानुकूलकः (Air-conditioner) |
 | Himanshu Pota on कुत्र इत्यस्य कारकः (kaaraka o… |
 | hnbhat on कुत्र इत्यस्य कारकः (kaaraka o… |
 | Narasimhan V on Contribute |
 | Srinivasa on सङ्क्रमणपर्वणः अभिनन्दनम् (Gre… |
अद्य आवयोः कन्या मया सह मम याने गृहम् आगच्छत्। यावत् सा याने प्रविष्टा सा अवदत् अद्य तीव्रनिदाघः अस्ति इति। अहं प्रत्यावदं स्वीकरोमि ईदृशः निदाघः मया कदापि न दृष्टः इति। सा झटति अवदत् तस्मात् वातानुकूलकं चालयतु इति। मम कुटुम्बजनाः जानन्ति अहं कदापि वातानुकूलकं न उपयुञ्जे तस्मात् सा माम् अनेन व्याजेन अबध्नात्।
२०१९-०१-१६ बुधवासरः (2019-01-16 Wednesday)
सः विद्यालयं गच्छति। अस्मिन् वाक्ये विद्यालयः इत्यस्य कर्मकारकः भवति।
सः तत्र गच्छति। अपि अस्मिन् वाक्ये तत्र इत्यस्य अपि कर्मकारकः भवति? जाने तत्र इति अव्ययम् अस्ति किन्तु अव्यये सति अपि तस्य कारकः भवितुं शक्यते वा न शक्यते इति मम प्रश्नः अस्ति।
सः तत्र निवसति। अस्मिन् वाक्ये अपि तत्र इत्यस्य अधिकरणकारकः अस्ति?
कृपया अवबोधयतु।
२०१९-०१-१५ मङ्गलवासरः (2019-01-15 Tuesday)
सप्तम्यास्त्रल् इति सूत्रेण त्रल् प्रत्ययः सप्तमीविभक्तेरादेशो भवति! सप्तमी
चाधिकरणे भवति!
धन्यवादः। भवतः उत्तरं मह्यम् अतिलाभकरम्। यत् पूर्वं न चिन्तितमेव तत् भवतः उत्तरेण ज्ञातम्।
अत्र http://ashtadhyayi.com/sutraani/5/3/10 सप्तम्यास्त्रल् इत्यस्य सूत्रस्य अधिका चर्चा अस्ति।
सा चर्चा अत्र प्रतिकरोमि।
सर्वादिगणे विद्यमानेभ्यः “सर्व” इत्यस्मात् आरभ्य “एक” इति यावत् शब्देभ्यः, “बहु” शब्दात् तथा च “किम्” शब्दात् सप्तम्यन्तात् स्वार्थे “त्रल्” प्रत्ययः भवति । अनेन सूत्रेण “त्रल्” इति विभक्तिसंज्ञकः प्रत्ययः पाठ्यते । अस्मिन् प्रत्यये लकारः इत्संज्ञकः अस्ति, अतः “त्र” इत्येव प्रयोगे दृश्यते ।
किंसर्वनामबहुभ्योऽद्व्यादिभ्यः 5|3|2 इत्यनेन भिन्नेभ्यः शब्देभ्यः विभक्तिसंज्ञकाः तद्धितप्रत्ययाः उच्यन्ते । वर्तमानसूत्रेण उक्तः “तसिल्” प्रत्ययः अपि विभक्तिसंज्ञकः एव अस्ति, अतः अयम् प्रत्ययः अपि एतेभ्यः सर्वेभ्यः शब्देभ्यः विधीयते । कानिचन उदाहरणानि पश्यामः –
1) कस्मिन् इत्येव
= कस्मिन् + त्रल् [“कस्मात्” शब्दात् स्वार्थे प्रत्ययविधानम्]
→ किम् + त्र [कृत्तद्धितसमासाश्च 1|2|46 इति प्रातिपदिकसंज्ञा, सुपो धातुप्रातिपदिकयोः 2|4|71 इति सप्तमीप्रत्ययस्य लुक्]
→ कु + त्र [किमः कः 7|2|103 इत्यनेन विभक्तिसंज्ञके प्रत्यये परे “किम्” इत्यस्य “क” इति आदेशे प्राप्ते तं बाधित्वा तकारादौ प्रत्यये परे कु तिहोः 7|2|104 इति “कु” आदेशः ]
→ कुत्र
विशेषः – “कस्मिन्” इत्यस्मात् पक्षे किमोऽत् 5|3|12 इत्यनेन “अत्” इत्यपि प्रत्ययः विधीयते, तेन “कुतः” इति अपि शब्दः सिद्ध्यति ।
2) अमुष्मिन् इत्येव
= अमुष्मिन् + त्रल् [“अस्मात्” शब्दात् स्वार्थे प्रत्ययविधानम्]
→ अदस् + त्र [कृत्तद्धितसमासाश्च 1|2|46 इति प्रातिपदिकसंज्ञा, सुपो धातुप्रातिपदिकयोः 2|4|71 इति सप्तमीप्रत्ययस्य लुक्]
→ अमु + त्र [ अदसोऽसेर्दादु दो मः [8।2।80]] इति “अदस्” इत्यस्य अमु” आदेशः ।]
→ अमुत्र
3) यस्मिन् इत्येव
= यस्मिन् + त्रल् [“यस्मात्” शब्दात् स्वार्थे प्रत्ययविधानम्]
→ यद् + त्र [कृत्तद्धितसमासाश्च 1|2|46 इति प्रातिपदिकसंज्ञा, सुपो धातुप्रातिपदिकयोः 2|4|71 इति सप्तमीप्रत्ययस्य लुक्]
→ य + त्र [त्यदादीनामः 7|2|102 इति दकारस्य अकारादेशः । अतो गुणे 6|1|97 इति पररूप-एकादेशः ]
→ यतः [ससजुषो रुँः 8|2|66 इति रुँत्वम् । खरवसानयोर्विसर्जनीयः 8|3|15 इति विसर्गः]
4) एतस्मिन् इत्येव
= एतस्मिन् + त्रल् [“अस्मात्” शब्दात् स्वार्थे प्रत्ययविधानम्]
→ एतद् + त्रल् [कृत्तद्धितसमासाश्च 1|2|46 इति प्रातिपदिकसंज्ञा, सुपो धातुप्रातिपदिकयोः 2|4|71 इति सप्तमीप्रत्ययस्य लुक्]
→ अन् + त्र [एतदोऽन् 5|3|5 इति एतद्-शब्दस्य अन्-आदेशः]
→ अत्र [स्वादिष्वसर्वनामस्थाने 1|4|17 इति अङ्गस्य पदसंज्ञा ; स्थानिवद्भावात् च अङ्गस्य प्रातिपदिकसंज्ञा । अग्रे नलोपः प्रातिपदिकान्तस्य 8|2|7 इति नकारलोपः]
एवमेव “बहुत्र”, “सर्वत्र”, “एकत्र”, “उभयत्र”, “पूर्वत्र”, “अन्यत्र”, “तत्र”, “यत्र” – एते शब्दाः अपि सिद्ध्यन्ति ।
विशेषः –
1. “इदम्” शब्दस्य विषये वर्तमानसूत्रेण “त्रल्” प्रत्यये प्राप्ते तं बाधित्वा इदमो हः 5|3|11 इत्यनेन “ह” प्रत्ययः विधीयते, येन “इह” इति शब्दः सिद्ध्यति ।
2. अनेन सूत्रेण सप्तमीविभक्त्यन्तात् प्रत्ययः उच्यते, न हि “सप्तमीसमर्थात्” इति स्मर्तव्यम् । अत्र समर्थाधिकारः न प्रचलति, अतः अत्र स्वार्थे एव प्रत्ययविधानम् क्रियते, सामर्थ्यम् नापेक्षते ।
4. सर्व, एक, अन्य, किम्, यद्, तथा तद् – एतेषाम् विषये सप्तम्यन्तः शब्दः यदि कालस्य विशेषणरूपेण प्रयुज्यते (यथा – “कस्मिन् काले / एकस्मिन् काले – आदयः), तर्हि वर्तमानसूत्रेण विहितम् “त्रल्” प्रत्ययं बाधित्वा सर्वैकान्यकिंयत्तदः काले दा 5|3|15 इत्यनेन “दा” इति प्रत्ययः विधीयते, येन “सर्वदा”, “एकदा” – एतादृशाः शब्दाः सिद्ध्यन्ति ।
5. त्रल्-प्रत्यये परे तसिलादिषु आकृत्वसुचः 6|3|35 इत्यनेन स्त्रीवाचिनः अङ्गस्य पुंवद्भावः भवति ।
यथा – बह्वीषु इत्येव
= बह्वी + त्रल्
→ बहु + त्रल् [पुंवद्वावः]
→ बहुत्र ।
सर्वेभ्यः सङ्क्रमणपर्वणः अभिनन्दनम्। अस्मिन् पर्वणि गुर्जरप्रदेशे पत्रचिल्लाः उड्डीयन्ते।
Kite Flying in Surat, Gujarat.
२०१९-०१-१४ सोमवासरः (2019-01-14 Monday)
भवतेऽप्यभिनन्दानि। इदञ्चित्रं दृष्ट्वा बाल्यकालेऽऽलिन्दाद्वाताटोड्डयनं सोत्कण्ठं स्मरामि।
Beautiful
मम मित्रं विद्यावाचस्पतिः बिपिनझामाहाभागः किरातार्जुनीयम् इत्यस्य नाटकस्य शिक्षणाय दृश्य-श्राव्य-माध्यमेन एकं पाठम् अरचयत्। कृपया पश्यतु।
२०१९-०१-१३ रविवासरः (2019-01-13 Sunday)
आबाल्यात् अहं ब्रह्ममुहूर्ते सशकं जागरितुं न शक्नोमि। अहं सदैव इच्छामि ग्रीष्मर्तौ तु प्रातः शीघ्रं जागरित्वा भ्रमणाय गन्तव्यम्। किन्तु तत् न कदापि प्रभवति।
अद्य प्रातः सार्धपञ्चवादने मम द्वितीया चलदूरभाषयन्त्रे सन्देशान् वार्ताः च पश्यति स्म। तस्य प्रकाशेन अहम् अजागरिषम्। अहम् अपि मम सन्देशान् अपठिषम् तान् पठित्वा अहं पुनः न स्वपितुम् अशकम्। तस्मात् अहं मम द्वितीयया सह नातिदूरे पर्वतमस्तके भ्रमणाय अगमम्।
Morning Walk Sat 12 Jan 2019 (Himanshu & Mita )
२०१९-०१-१२ शनिवासरः (2019-01-12 Saturday)
Nice picture
ऋषयश्चैव देवाश्च सत्यमेव हि मेनिरे।
सत्यवादी हि लोकेऽस्मिन्परमं गच्छति क्षयम्।।रामयाणम् 2.109.11।। https://www.valmiki.iitk.ac.in/
क्षयम् गृहम्।
मन् [ मनँ ज्ञाने ] दिवादि: आत्मनेपदी अनिट् सकर्मकः अदित्
मेनिरे – लिट्लकारः, प्रथमपुरुषः, बहुवचनम् (knew or believed)
लिटि द्वित्वं भवति किन्तु अत एकहल्मध्येऽनादेशादेर्लिटि 6|4|120 इत्यनेन सूत्रेण द्वित्वं न भवति मन् इत्यस्मिन् यः अकारः अस्ति तस्य एकारादेशः भवति च।
२०१९-०१-११ शुक्रवासरः (2019-01-11 Friday)
अस्मिन् वर्षे आलेखकरं यं घर्मम् अनुभवामि तत् तु न मम भ्रमः अस्ति। अयं घर्मर्तुः घर्मतमेषु ऋतुषु तृतीये स्थाने अस्ति इति लेखाकाराः कथयन्ति।
https://www.abc.net.au/news/2019-01-10/bom-2018-climate-statement-third-hottest-year-on-record/10703282
२०१९-०१-१० गुरुवासरः (2019-01-10 Thursday)
चन्द्रसेनः – दुर्गदेशस्य युवराजः इति शिवरामदत्तात्रेयजोशीवर्येण विघ्नहरिदेवमहाभागेन च लिखितं नाटकम् अस्ति। इदं नाटकं Hamlet – the Prince of Denmark इति नाटकस्य संस्कृतभाषायां संभवः (adaptation) अस्ति।
अहम् अनेकवारं शेक्सपीयरमहाभागेन लिखितस्य हेमलेट् इत्यस्य नाटकस्य पठनस्य प्रयासम् अकरवम्। पठनम् आरब्धः तु किन्तु चरमः कदापि न प्राप्तः। इदं नाटकं मां नीरसं प्रतिभाति न पठने सुशकम्।
किन्तु तस्य संस्कृतसंभवः तथा रुचिकरः अस्ति यथा अहम् अल्पकाले एव नाटकस्य चरमः प्राप्तः। प्रथमवारं मया ज्ञातं शेक्स्पीयरवर्यः हेमलेट् इति चरित्रे किं रचयितुं इच्छति।
संस्कृतशिक्षणाय मनोरञ्जनाय च इदं नाटकं पठतु।
२०१९-०१-०९ बुधवासरः (2019-01-09 Wednesday)
hamlet – Sanskrit Adaptation of Hamlet – the Prince of Denmark by by S. D. Joshi and Vighnahari Deo
In North India, if you ask a young man to jump off a bridge, he normally retorts, “dimagh kharab hai kya”?
यदि भवान् नाटकं पठेत् तर्हि भवान् कथयेत् – अपि कुशलं भवतः इति दिमाग इत्याद्यः स्थाने।
अद्य आवयोः पुत्रः दिव्यांशुः अजिङ्क्यरहाणेमहाभागेन सह सिडनीविमानपत्तने अमिलत्।
https://en.wikipedia.org/wiki/Ajinkya_Rahane
Ajinkya Rahane & Divyanshu (8 Jan 2019)
२०१९-०१-०८ मङ्गलवासरः (2019-01-08 Tuesday)
मानवः इतरेभ्यः प्राणिभ्यः स्ववाग्व्यापार वैशिष्ट्येन भिद्यते । तादृश वाग्व्यापारसामर्थ्यं तेन कदा, कथं वा प्राप्तमिति प्राक्तनविषयविमर्शनचणाः निर्णेतुं स्वप्रतिभानुसारेण प्रायतन्त, प्रयतन्ते, प्रयतिष्यन्ते च । यतो हि तादृशविषयाणां निर्णयः न सुशक इत्यत्र कः सन्दिह्यते। http://sudharma.epapertoday.com/2008/08/28/169/
एतेन-बहुवनितासु कृतास-क्तितया अनुभवशाली स न कृत्रिमभावेन प्रतारयितुं सुशक इति दूतीं प्रति ध्वन्यते। http://www.sanskrit.nic.in/ASSP/gatha_sapatshati/6frame5.htm
तत्र ज्ञाताभिप्रायः प्रतिसमाधातुं सुशक इत्यभिप्रायेणाह — देवानामिति। http://www.aa.tufs.ac.jp/~tjun/irc/abhinavabhaaratii_v1.html
एषः वर्णमालायां पञ्चदशः वर्णः अस्ति । अस्य विसर्गः, विसर्जनीयः इति च संज्ञा अस्ति । एषः योगवाहेषु अन्तर्भवति । योगेन=सन्निकर्षेण वाह्यन्ते=उच्चार्यन्ते इति योगवाहाः । विसर्गस्य स्वतन्त्रः उच्चारः नास्ति । यदा स्वरेण सह योगः घटते तदैव एतस्य उच्चारणं सुशकम् । अस्य उच्चारणस्थानं कण्ठः । यथा- “अकुहविसर्जनीयानां कण्ठः” सि.कौ. । https://s3.amazonaws.com/ww-article-cache-1/sa/%25E0%25A4%2585%25E0%25A4%2583
२०१९-०१-०७ सोमवासरः (2019-01-07 Monday)
4qafk3m8 is discussing. 
4qafk3m8 2:31 am on January 17, 2019 Permalink |
केन कारणेन भवान् वातानुकूलकं नोपयुङ्क्त इति जिज्ञासामि।