यावान् विशालः अयं कक्षः तावान् अस्माकं निलयः। जितना बडा यह कमरा है उतना बडा तो हमार घर है। How big is this room, so big is our house.
मम प्रश्नः अस्ति अपि यावान् यत्र संख्याबोधः नास्ति तत्रापि प्रयोक्तुं शक्यते यथा यावान् विशालः कक्षः इति।
२०१८-११-१४ बुधवासरः (2018-11-14 Wednesday)
ज्ञानं ज्ञेयं परिज्ञाता त्रिविधा कर्मचोदना।
करणं कर्म कर्तेति त्रिविधः कर्मसङ्ग्रहः॥गीता १८।१८॥
अनुवादाय पश्यतु https://www.gitasupersite.iitk.ac.in/srimad?language=dv&field_chapter_value=18&field_nsutra_value=18&htrskd=1&httyn=1&scsh=1&scang=1&scram=1&etgb=1&choose=1
https://www.holy-bhagavad-gita.org/chapter/18/verse/18 वा।
यथा भारतीयदर्शनस्य मम बोधनम् अस्ति तस्मिन् बोधने अयं श्लोकः अतिमहत्वपूर्णः अस्ति। कोऽपि कस्मात् कार्यं करोति? ज्ञानाय। कथम्? कर्म कार्ये ज्ञानम् अवतरति। यत् ज्ञानं मानवे न अस्ति तत् कर्मभ्यः अस्मासु अवतरति। ज्ञाने अवतीर्णे वयं दिव्याः भवेयम्। दिव्यत्वात् अमर्ताः भवेयुः।
अस्मिन् विषये मम नैकानि मित्रानि मया सह न संमन्वन्ते। हे प्रियाः पाठकाः स्वमतं अस्मिन् श्लोके लिखन्तु।
२०१८-११-०५ सोमवासरः (2018-11-05 Monday)
कर्म कार्ये ज्ञानम् अवतरति। यत् ज्ञानं मानवे न अस्ति तत् कर्मभ्यः अस्मासु अवतरति। ज्ञाने अवतीर्णे वयं दिव्याः भवेयम्।
विपरीतमेव भवता लिखितम्! ज्ञाने सति कर्मणे तत् चोदयति! ज्ञानं ज्ञेयस्य परितो ज्ञात्रा कर्मोणे भवतीति त्रयाणामपि कर्मचोदना भवति इति तात्पर्यम्! न तु दिव्यत्वे चोदना!
कर्मोणे – कर्मणे
यत् भवान् कथयति तत् अहं बोधामि। किन्तु मया विपरीतं न लिखितम्। मन्ये ज्ञानाय कर्म न तु कर्मणे ज्ञानम्।
पन्थानं नित्यं गच्छति इति पथिकः पान्थः वा।
पथः ष्कन्॥५.१.७७॥
हितोपदेशे मित्रलाभः नाम अध्याये अस्ति
भो भोः पान्थ इदं सुवर्णकङ्कणं गृह्यताम्।
ततो लोभाकृष्टेन केनचित् पान्थेनालोचितम्।
पान्थोऽवदत्।
२०१८-१०-१० बुधवासरः (2018-10-10 Wednesday)
कृष्णान् तुरगान् मन्दुरायां बद्ध्वा हरिताभारम् आनय। काले घोडों को घुडसाल में बांधकर दूब का गट्ठर ला। Tie the black horses in the stable and then bring a bundle of green grass.
चन्द्रिका स्वचूडापाशे कुरवकम् अबद्ध्वा कथं यास्यति। चन्द्रिका अपने जूडे में लाल फूल बिना बाँधे कैसे जायेगी? How will Chandrika go without tying a red flower in her hair.
सेटुफलानि भुक्त्वा जलपानेन विषूचिका जायते। तरबूजे खाकर पानी पीने से हैजा हो जाता है। Drinking water after eating watermelon one gets typhoid.
२०१८-१०-०७ रविवासरः (2018-10-07 Sunday)
सेटुफलं जग्ध्वा जलपानेन विषूचिका जायते – इत्यसत्यम्। सेटुफलेन सह विषूचिकायाः कोऽपि सम्बन्धो नास्ति। विषूचिका दूषितेन जलेन जायते। तद्दूषितं जलं क्वापि प्राप्तुं शक्यते।
आम्। भवान् सत्यं लिखति। धन्यवादः।
महीभृतां सच्चरितैश्चरैः क्रियाः स वेद निश्शेषमशेषितक्रियः।
महोदयैस्तस्य हितानुबन्धिभिः प्रतीयते घातुरिवेहितं फलैः॥किरातार्जुनीयं प्रथमः सर्गः २०॥
स वेद। सः निश्शेषं वेद। अशेषितक्रियः सः निश्शेषं वेद। किं वेद? अशेषितक्रियः सः महीभृतां क्रियाः निश्शेषं वेद। कथं वेद? अशेषितक्रियः सः महीभृतां क्रियाः सच्चरितैश्चरैः निश्शेषं वेद।
यः सः महीभृतां क्रियाः वेद तस्य इहितं फलैः प्रतीयते (न पूर्वम्)। कीदृशैः फलैः प्रतीयते। महोदयैः हितानुबन्धिभिः फलैः प्रतीयते। कस्य इव? धातुः इव तस्य।
२०१८-१०-०१ सोमवासरः (2018-10-01 Monday)
गम् धातुः परस्मैपदी लुङ्लकारः
अगमत् अगमताम् अगमम्
अगमः अगमतम् अगमत
अगमम् अगमाव अगमाम
अद्य अहं विद्यालयं न अगमम्। आज मैं विद्यालय नहीं गया। Today I did not go to the school.
त्वं गृहं मा गमः। तू घर मत जा। You don’t go home.
सा आपणम् अगमत्। वह बजार गयी। She went to the shops.
यूयं नगरम् अगमत। तुम सब नगर को गये। You all went to the city.
२०१८-०९-३० रविवासरः (2018-09-30 Sunday)
लुङ्लकारे कर्मणि प्रयोगे –
अगामि अगामिषाताम् अगामिषत
अगामिष्ठाः अगामिषाथाम् अगामिध्वम् / अगामिढ्वम्
अगामिषि अगामिष्वहि अगामिष्महि
धन्यवादः।
भू धातुः परस्मैपदी लुङ्लकारः
अभूत् अभूताम् अभूवन्
अभूः अभूतम् अभूत
अभूवम् अभूव अभूम
अहम् अद्य अत्र न अभूवम्। मैं आज यहाँ नहीं था। I was not here today.
सः तत्र अभूत्। वह वहाँ था। He was there.
ते गृहे अभूवन्। वे घर पर थे। They were in the house.
२०१८-०९-२९ शनिवासरः (2018-09-29 Saturday)
व्यतिकरे तस्मिन् नष्टप्रायमिदं च पुस्तकं भूयः प्रकाशयितुमैच्छत्।
आदर्श संस्कृत-निबन्ध रत्नमाला – आचार्य विश्वनाथशास्त्री, पृष्ठः ३।
२०१८-०९-२८ शुक्रवासरः (2018-09-28 Friday)
परोक्षे लिट्॥३.२.११५॥
भू सत्तायाम् – बभूव बभूवतुः बभूवुः
अयोध्यायां कः राजा बभूव? Who was the king in Ayodhya?
दशरथस्य चत्वारः पुत्राः बभूवुः। Dasharatha had four sons.
गम् गतौ (इषुममियमां छः॥७.३.७७॥ – जगाम जग्मतुः जग्मुः
विश्वामित्रः राज्ञः दशरथस्य समीपे जगाम। Vishvamitra went near king Dasharatha.
स्था गतिनिवृत्तौ – तस्थौ तस्थतुः तस्थुः
सीतारामलक्ष्मणाः मुनेः अगस्तस्य आश्रमे तस्थुः। Sita, Ram, and Lakshmana stayed in Agastya Muni’s ashrama.
२०१८-०९-२३ रविवासरः (2018-09-23 Sunday)
युक्तं वर्णनम्। लिट्लकारेणायमर्थोऽपि ज्ञायते।
अयोध्यायां कः राजा बभूव? अयोध्या का राजा कौन हुआ? (न कि ‘अयोध्या का राजा कौन था?’)
दशरथस्य चत्वारः पुत्राः बभूवुः। दशरथ के चार पुत्र हुए। (न कि ‘दशरथ के चार पुत्र थे।’)
भासविरचिते प्रतिमानाटके अवदातिका वदति अहो अत्याहितम् इति।
अत्याहितम् इति महाभीतिः अतिशयभयं जीवानपेक्षिकर्म जीवनाशारहितसाहसकर्म इत्यमरः।
अयं शब्दः अत्याहितम् इति धा धातोः निष्पद्यते यथा अति + आ + धा + क्त + अम् = अत्याहितम्।
२०१८-०९-१८ मङ्गलवासरः (2018-09-18 Tuesday)
4qafk3m8 is discussing. 
4qafk3m8 12:56 pm on November 15, 2018 Permalink |
‘यावत्’ तु असङ्ख्याबोधकशब्दः एव अस्ति। यथा भवता लिखितं तथा उचितम्। सङ्ख्याबोधकशब्दः इष्यते चेत् ‘यति/तति’ प्रयोक्तव्यम्। उदाहरणम् – ‘यति प्रकोष्ठाः तव गृहे वर्तन्ते तति मम गृहे न वर्तन्ते’। (जितने कमरे तुम्हारे घर में हैं उतने मेरे घर मे नहीं हैं।)