वटिका इति शब्दस्य कल्पद्रुमे इदं सुन्दरं वर्णनम् अस्ति।
वटिका वटिका, स्त्री, (वटिरेव . स्वार्थे कन् . टाप् .)वटी . वडी इति भाषा . तत्पर्य्यायः . निस्तली२ . इति शब्दचन्द्रिका .. अथ वटिकाविधिः .“ वटका अथ कथ्यन्ते तन्नामा वटिका वटी .मोदको गुटिका पिण्डी गुडो वर्त्तिस्तथोच्यते ..लेहवत् साध्यते वह्रौ गुडो वा शर्कराथवा .गुग्गुलुर्वा क्षिपेत्तत्र चूर्णं तन्निर्म्मिता वटी ..” तत्र वह्निसिद्धे गुडादौ .“ कुर्य्यादवह्रिसिद्धेन क्वचिद्गुग्गुलुना वटीम् .द्रवेण मधुना वापि गुटिकां कारयेद्बुधः ..सिता चतुर्गुणा देया वटीषु द्बिगुणो गुडः .चूर्णे चूर्णसमः कार्य्यो गुग्गुलुर्मधु तत्समम् ..” तत्समं चूर्णसमम् .“ द्रवन्तु द्विगुणं देयं मोदकेषु भिषग्वरैः ..” द्रवं चतुर्गुणमिति वा पाठः . द्रवं द्रवरूपं द्रव्यम् .“ कर्षप्रमाणा तन्मांत्रा बलं दृष्ट्वा प्रयुज्यते .बलमिति कालादेरप्युपलक्षणम् . इति भाव-प्रकाशः .. * .. व्यञ्जनोपयोगिद्रव्यम् . अस्यापिवडी इति भाषा . यथा, –“ माषाणां पिष्टिका हिङ्गुलवणार्द्रकसंस्कृता .तया विरचिता वस्त्रे वटिकाः साधु शोषिताः ..तालितास्तप्ततैले ता अथवा सुप्रलेहिताः .घटकस्य गुणैर्युक्ता ज्ञातव्या रुचिदा भृशम् ..कुष्माण्डकवटी ज्ञेया पूर्ब्बोक्तवटीकागुणा .विशेषात् पित्तरक्तघ्नी लघ्वी च कथिता बुधैः ..मुद्गानां वटिका तद्वद्रचिता साधिता तथा .पथ्या रुच्या ततो लघ्वी मुद्गसूपगुणा स्मृता ..” इति भावप्रकाशः ..
२०१९-०३-२२ शुक्रवासरः (2019-03-22 Friday)