गीतायां नव अध्यायाः स्मृत्याः (Nine Chapters of Gita from memory)

प्रातःकाले अहं स्मृत्याः (from memory) गीतायां गुणत्रयविभागयोग-नाम्नः चतुर्दशस्य अध्यायस्य पाठम् आरभे। तदन्तरं पुरुषोत्तमयोग-नाम्नः पञ्चदशोऽध्यायः, दैवासुरसंपदविभागयोग-नाम्नः षोडशोऽध्यायः, श्रद्धात्रयविभागयोग-नाम्नः सप्तदशोऽध्यायः, सन्यासयोग-नाम्नः अष्टादशोऽध्यायः, अर्जुनविषादयोग-नाम्नः प्रथमोऽध्यायः, सांख्ययोग-नाम्नः द्वितीयोऽध्यायः, कर्मयोग-नाम्नः तृतीयोऽध्यायः, ज्ञानकर्मसन्यासयोग-नाम्नः चतुर्थोऽध्यायः इति नव अध्यायानां पाठम् अकरवम्। सर्वान् पाठान् अहं यदा निजयाने कार्यालयं गच्छामि स्म गृहं प्रत्यागच्छामि स्म च तदा अकरवम्।

२००७-०५-३१ गुरुवासरः (2007-05-31 Thursday)

ला-धातुः (To give or take – laa – root)

ला-धातुः ग्रहणे अथवा दाने इति अर्थे प्रयुज्यते। अहं मन्ये तस्मात् हिन्दीभाषायां लेना इति अस्ति।लट्- सः फलं लाति। लृट् – रामः वस्त्रं लास्यति। लोट् – त्वं भोजनं लातु। लङ् – सा पुष्पम् अलात्।

ला-धतोः रूपाणि अदादिगणिनः या-धातोः इव सन्ति।

२००७-०५-३० बुधवासरः (2007-05-30 Wednesday)

एकवचनः अथवा बहुवचनः (Singular or Plural)

गीतायाम् चतुर्थे अध्याये अस्ति -अपरे नियताहाराः प्राणान्प्राणेषु जुह्वति।

सर्वेऽप्येते यज्ञविदो यज्ञक्षपितकल्मषाः॥४।३०॥

यदा अहं जुह्वति इति अपठं तदा अहं अचिन्तयं कथं नियताहाराः इति बहुवचनशब्देन सह जुह्वति इति एकवचने अस्ति। तदा अहं हु-धातोः लट्लकारस्य रूपाणि अपश्यम्। ते सन्ति –

जुहोति जुहुतः जुह्वति

जुहोषि जुहुथः जुहुथ

जुहोमि जुहुवः जुहुमः

तर्हि नियताहाराः जुह्वति इति सम्यकस्ति। सः जुहोति, तौ जुहुतः, ते जुह्वति।

२००७-०५-२९ मण्गलवासरः (2007-05-29 Tuesday)

संस्कृत-समाचाराः (AIR Sanskrit News)

अधुना संस्कृत-समाचाराः अत्र अस्ति – http://www.newsonair.com/news_schedule.htm। पुरा केवला एका वार्ता आसीत् किन्तु अधुना द्वे वार्ते स्तः – एका प्रातःकालीना अन्या सायंकालीना वार्ता।

२००७-०५-२८ सोमवासरः (2007-05-28 Monday)

सेव् – लोट्लकारः (To serve – sev – Imperative Mood)

अहं अनायासेन रूपाणि विस्मरामि तस्मात् अत्र सेव्-धातोः लोट्लकारस्य अभ्यासं करोमि।सः स्वपितरौ सेवताम्। (He should serve his parents.) तौ गुरुं सेवेताम्। ते रोगिनः सेवन्ताम्।

त्वं ज्येष्ठभ्रातरं सेवस्व। युवां ज्येष्ठभगिनीं सेवेथाम्। यूयं छात्रान् सेवध्वम्।

अहं दरिद्रान् सेवै। आवां निर्बलान् सेवावहै। वयं भक्तान् सेवामहै।

२००७-०५-२७ रविवासरः (2007-05-27 Sunday)

श्रीदुर्गासप्तशती (Seven Hundred Durga Slokas)

अद्य भ्राताप्रकाशः मन्दिरे श्रीदुर्गासप्तशतीपाठं योजितवान्। वयं एकादशः जनाः पाठम् अकुर्वन्। पण्डितः श्रीशैलेशः मुख्यः पण्डितः आसीत्।श्रीदुर्गासप्तशती-प्रथमे अध्याये एकः श्लोकः अस्ति –

तथापि तत्समुत्पत्तिर्बहुधा श्रूयतां मम।

देवानां कार्यसिद्ध्‍यर्थमाविर्भवति सा यदा॥१।६५॥

अत्र श्रूयतां मम इति श्रूयताम् मत् इति अर्थे (from me) अस्ति। अहं बहुचिन्तितवान् मम इति अत्र कथं अस्ति किन्तु अधुना मन्ये मत् वा मम द्वयोः मध्ये कोऽपि एकः भवितुं शक्यते। यदि अहं मृषा मन्ये तर्हि कोऽपि संस्कृत-पण्डितः मां सम्यग् किम् भवति इति वदतु।

२००७-०५-२६ शनिवासरः (2007-05-26 Saturday)

संस्कृत-समाचारः (AIR Sanskrit News)

अद्य प्रातःकाले यदा अहं संस्कृत-समाचारं श्रोतुं http://www.newsonair.com/index_regional.htm जालपत्रे अगच्छं तदा अजानं तत्र समाचारस्य अन्वयः (link) नासीत्। तत् दृष्ट्वा अहं अत्यन्तं क्लेशं अन्वभवम्। चिरकालपरं ते समाचारस्य तत्र स्थापनं अकुर्वताम् तथा अधुना निष्कासितवान्। कथं ते पुनः स्थापयिष्यन्ति तत् चिन्तयित्वा अहम् अत्यन्तं क्लेशम् अनुभवामि।भवन्तः सर्वे कृपया पुनः संस्कृत-समाचारः स्थापनाय स्वनिवेदनं प्रेषयन्तु –

Director General (News) – P. K. Bandopadhyay – 23421218, dgn@air.org.in

२००७-०५-२५ शुक्रवासरः (2007-05-25 Friday)

पिपीलकस्य वार्ता (About Ants)

श्वः आवयोः दशवर्षीया कन्या ज्वलिता तस्याः विद्यालये पिपीलकः इति विषये वार्तां कर्तुम् अर्हति। वार्तायाः अवधिः त्रिकलापर्यन्तम् (three minutes) अस्ति। तस्याः वर्णनं रोचकम् अस्ति। वार्तायां सा कथयति – कथं सा एकवारं स्वयं पिपीलका अभवत् तथा तेषां जीवनं कथं अस्ति इति सा अजानत्।

२००७-०५-२४ गुरुवासरः (2007-05-24 Thursday)

दिव्यांशुः वेतनाय कार्यं करोति (Divyanshu works for money)

आवयोः पुत्रः दिव्यांशुः गृहे एकमपि कार्यं न करोति। अद्य सायंकाले सार्ध-सप्तवादने सः माम् अकथयत् मया अष्टवादने कार्याय गन्तव्यम् इति। अहं अपृच्छम् – कथम् एतद्, पूर्वमेव मया त्वं कथितं गृहे तिष्ठन् पठ इति तदा कथं कार्याय गच्छसि इति। सः अकथयत् – भवान् न जानाति अद्य केवलाः त्रयः कार्यकर्ताः सन्ति तस्मात् मया गन्तव्यम्। सः रात्रौ द्वादशवादने प्रत्यागमिष्यति इति वयं मन्ये किन्तु किन्ञ्चित् कला पूर्वं तस्य दूरभाषः अस्ति, सः अकथयत् – कार्यं अधिकमस्ति तथा रात्रौ सार्ध-द्वादशवादने प्रत्यागमिष्यामि इति। किम् वदेयम्।

२००७-०५-२३ बुधावासरः (2007-05-23 Wednesday)

गीतायां कर्मवाच्यम् (Passive Voice in Gita)

सप्तदशात् अध्यायात् -दातव्यमिति यद्दानं दीयतेऽनुपकारिणे। दीयते (given by) कर्मवाच्ये अस्ति।

दीयते च परिक्लिष्टं तद्दानं राजसं स्मृतम्।

अदेशकाले यद्दानमपात्रेभ्यश्च दीयते।

२००७-०५-२२ मङ्गलवासरः (2007-05-22 Tuesday)