तिर्यङ् (Animal – going horizontally)

अद्य भट्टवर्येण अयं सुभाषितः मम शिक्षणाय प्रेषितः।
यान्ति न्यायप्रवृत्तस्य तिर्यञ्चोऽपि सहायताम्।
अपन्थानं तु गच्छन्तं सोदरोऽपि विमुञ्चति॥अनर्घराघवम्॥
Even animals go to the help of the person with the right conduct and even a brother abandons one going on the wrong path.
This refers to vanaras वानराः helping Sri Ram and Vibhishana abandoning Ravana.
A great lesson from Dr Bhatt today.

२०१९-०६-१७ सोमवासरः (2019-06-17 Monday)

Advertisements

अङ्कितम् (Recorded)

भारतवर्षे ऐषमः घर्मस्य नूतनाः तापमानाः अङ्किताः। अस्यां क्रीडायां देवदत्तेन सर्वेषु क्रीडकेषु अधिकतमाः धावनाङ्काः अङ्किताः।

२०१९-०६-१५ शनिवासरः (2019-06-15 Saturday)

श्वासः प्रवर्धते (Breathing fast)

श्वस् घञ् सुँ श्वासः प्राणः इतिराजनिर्घण्टः।
श्वस्  [ श्वसँ प्राणने ] अदादि: परस्मैपदी सेट् अकर्मकः रुदादिः अदित्
लट् (श्वस् प्राणने)

श्वसिति	श्वसितः	श्वसन्ति
श्वसिषि	श्वसिथः	श्वसिथ
श्वसिमि	श्वसिवः	श्वसिमः

विलुठिते श्वासाः प्रवर्धन्ते। प्रवृद्धे श्वासे किं कर्तव्यम्? मन्ये श्वासस्य गतिः अवलोकनीया। न आयामस्य न अवरोधस्य प्रयासः कर्तव्यः आवलोकनम् एव करणीयम्। गच्छति काले श्वासः नियन्त्रितः भविष्यति। प्रयोगः कर्तव्यः। अपि भवतां श्वासः अनेन विधिना मन्दं प्रचलति? कियतः कालात् परम्।? स्वानुभवानां भाजनं कुर्वन्तु।

२०१९-०६-१३ गुरुवासरः (2019-06-13 Thursday)

चिन्त्यः सिद्धान्तः (Questionable Principle)

अयं सिद्धान्तः चिन्त्यः अस्ति। इदम् उत्तरं चिन्त्यम् अस्ति।
अनेकवारम् अहं चिन्तयामि अमुकस्य शब्दस्य संस्कृते कोऽपि अनुवादः न भविष्यति इति। गवेषयित्वा ज्ञायते न तु एकः शब्दः अस्ति किन्तु अनेके शब्दाः सन्ति। मया चिन्तितं questionable इति शब्दस्य अनुवादः अशक्यः किन्तु तथा नास्ति।

२०१९-०६-०९ रविवासरः (2019-06-09 Sunday)

व्यावर्तः (Separating, selecting, appointing, surrounding)

वि आ वृत् अच् सुँ -> व्यावर्तः व्यावर्त्तः (अचो रहाभ्यां द्वे॥८.४.४६॥)
वृत्  [ वृतुँ वर्तने ] भ्वादि: आत्मनेपदी सेट् अकर्मकः द्युतादिः वृतादिः उदित्
व्यावर्तकस्यैव लक्षणत्वे व्यवहारस्यापि लक्षणप्रयोजनत्वे तु न देयम् इति तर्कसङ्ग्रहदीपिका।
वि आ वृत् क्त सुँ -> व्यावृत्तः (separated)
व्यावृत्तः परिनिवृत्तः रघुः १.२७ व्यावृत्ता यत्परस्वेभ्यः श्रुतौ तस्करता स्थिता॥रघुवंशम् १.२७॥
तस्करता (theft) यत्परस्वेभ्यः (that of other’s wealth) स्थिता (stayed) व्यावृत्ता (confined) श्रुतौ (in words only (not in reality))।

२०१९-०५-०५ रविवासरः (2019-05-05 Sunday)

अधिक्षेपः (Insult)

अधि क्षिपँ घञ् सुँ -> अधिक्षेपः
भवादृशेषु प्रमदाजनोदितं भवत्यधिक्षेप इवानुशासनाम्।
तथापि वक्तुं व्यवसाययन्ति मां निरस्तनारीसमया दुराधयः॥किरातार्जुनीयम् १.२८॥
अन्वयः – भवादृशेषु प्रमदाजनोदितम् अनुशासनम् अधिक्षेप इव भवति तथापि निरस्तनारीसमयाः दुराधयः मां वक्तुं व्यवसाययन्ति।
आपजैसों के लिये स्त्रियों के द्वारा कहे अनुशासन के निर्देश अपमान की तरह ही हैं। फिर भी नारी की विनयशीलता को दूर कर देने वाली मेरी मानसिक व्यथाएँ मुझे कहने के लिये प्रेरित कर रही हैं।

२०१९-०४-२८ रविवासरः (2019-04-28 Sunday)

आचष्टे (He speaks)

गोमन्तम् आचष्टे गवयति, गुणवन्तम् आचष्टे गुणयति, स्रग्विणम् आचष्टे स्रजयति, अन्तिकम् आचष्टे नेदयति, बाढम् आचष्टे साधयति।
अद्यतनीयां वार्तायाम् आसीत् – रफाल-विषयम् आलक्ष्य प्रधानमन्त्रिणि टिप्पणीं आचक्षिताय राहुलाय न्यायालयेन सम्प्रेषितं समाह्वानम्।
चक्ष्  [ चक्षिँङ् व्यक्तायां वाचि ]अदादि: आत्मनेपदी सेट् सकर्मकः इदित् ङित्

लट् ( आत्मनेपदम् )

चष्टे	चक्षाते	चक्षते
चक्षे	चक्षाथे	चड्ढ्वे
चक्षे	चक्ष्वहे	चक्ष्महे

२०१९-०४-१६ मङ्गलवासरः (2019-04-16 Tuesday)